প্রশ্নমালা
১। তলত উল্লিখিত কোনটো উক্তি ছেভিয়েট ৰাছিয়াৰ অৰ্থনীতিৰ প্ৰকৃতি (Nature) নিৰ্ণয় কৰাৰ ক্ষেত্ৰত অশুদ্ধ :
(ক) সমাজবাদ হ’ল প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰিব বিচৰা আদৰ্শ ।
(খ) উৎপাদনৰ ওপৰত ৰাষ্ট্ৰৰ মালিকীস্বত্বৰ নিয়ন্ত্ৰণ আছিল।
(গ) জনসাধাৰণে অর্থনৈতিক স্বাধীনতা উপভোগ কৰিলে।
(ঘ) ৰাষ্ট্ৰই সকলোধৰণৰ অৰ্থনীতিৰ পৰিকল্পনা আৰু নিয়ন্ত্ৰণ কৰিছিল ৷
উত্তৰ:
(গ) জনসাধাৰণে অর্থনৈতিক স্বাধীনতা উপভোগ কৰিলে।
ছেভিয়েট ৰাছিয়াৰ অৰ্থনীতিত ব্যক্তিগত অর্থনৈতিক স্বাধীনতা প্ৰায় নাছিল, আৰু সেয়েহে এই উক্তি অশুদ্ধ।
২। সময়ানুক্ৰমভাৱে সজোৱা :
(ক) ৰাছিয়াৰ আফিগানিস্তান আক্রমণ।
(খ) বাৰ্লিন দেৱাল ভূপতিত ।
(গ) ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোন।
(ঘ) ৰাছিয়াৰ বিপ্লৱ ৷
উত্তৰ:
(ঘ) ৰাছিয়াৰ বিপ্লৱ
(ক) ৰাছিয়াৰ আফগানিস্তান আক্রমণ
(খ) বাৰ্লিন দেৱাল ভূপতিত
(গ) ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোন
৩। তলত উল্লেখ কৰাবোৰৰ কোনটো ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনৰ পৰিণতি
(ক) আমেৰিকা আৰু ৰাছিয়াৰ মাজত আদৰ্শৰ যুদ্ধৰ সমাপ্তি;
(খ) চি আই এছৰ জন্ম নহয় :
(গ) বিশ্বৰ ক্ষমতাৰ ভাৰসাম্যৰ পৰিৱৰ্তন
(ঘ) মধ্য পূবত সংকট।
উত্তৰ:
(ক) আমেৰিকা আৰু ৰাছিয়াৰ মাজত আদৰ্শৰ যুদ্ধৰ সমাপ্তি
(গ) বিশ্বৰ ক্ষমতাৰ ভাৰসাম্যৰ পৰিৱৰ্তন
(ঘ) মধ্য পূবত সংকট
৪। তলত দিয়াবোৰ মিলোৱা :
(ক) মিখাইল গর্বাচেভ
(খ) শ্বক্ থেৰাপি
(গ) ৰাছিয়া
(ঘ) ৱাৰ্শ্ব সন্ধি
(i) ছোভিয়েট ৰাছিয়াৰ উত্তৰাধিকাৰী;
(ii) সামৰিক চুক্তি;
(iii) অর্থনৈতিক নমুনা ( Model );
(iv) ৰাছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰপতি; (উঃ মাঃ ২০১৭)
উত্তৰ:
(ক) মিখাইল গৰ্বাচেভ – (iv) ৰাছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰপতি
(খ) শ্বক্ থেৰাপি – (iii) অৰ্থনৈতিক নমুনা (Model)
(গ) ৰাছিয়া – (i) ছোভিয়েট ৰাছিয়াৰ উত্তৰাধিকাৰী
(ঘ) ৱাৰ্শ্ব সন্ধি – (ii) সামৰিক চুক্তি
৫। খালী ঠাই পূৰণ কৰা :
(ক) ছোভিয়েটৰ ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থা …..…..…. আদৰ্শৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত।
(খ) ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাত …..…. দলে প্রভাৱ বিস্তাৰ কৰিছিল ।
(গ) ১৯৮৫ চনত- ……….. ছোভিয়েট ৰাছিয়াত সংস্কাৰৰ সূচনা কৰিছিল। (উঃ মাঃ ২০১৮,২০)
(ঘ) …………. প্রথমে শীতল যুদ্ধৰ অৱসানৰ ইংগিত দিছে।
ঙ) ………… চুক্তিৰ জৰিয়তে ছোভিয়েট ইউনিয়নে সামৰিক মিত্রতা গঢ়ি তুলিছিল ।
(চ) বাৰ্লিন দেৱাল ……….. চনত ভংগ হৈছিল ।
উত্তৰঃ
(ক) ছোভিয়েটৰ ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থা সাম্যবাদী আদৰ্শৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত।
(খ) ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাত একমাত্ৰ কমিউনিষ্ট দলে প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰিছিল।
(গ) ১৯৮৫ চনত মিখাইল গৰ্বাচেভ ছোভিয়েট ৰাছিয়াত সংস্কাৰৰ সূচনা কৰিছিল।
(ঘ) মিখাইল গৰ্বাচেভৰ উদ্যোগেই প্ৰথমে শীতল যুদ্ধৰ অৱসানৰ ইংগিত দিছিল।
(ঙ) ৱাৰ্শ্ব চুক্তিৰ জৰিয়তে ছোভিয়েট ইউনিয়নে সামৰিক মিত্ৰতা গঢ়ি তুলিছিল।
(চ) বাৰ্লিন দেৱাল ১৯৮৯ চনত ভংগ হৈছিল।
৬। তিনিটা বৈশিষ্ট্য উল্লেখ কৰা যিয়ে ছোভিয়েটৰ অৰ্থনীতিক আমেৰিকাৰ দৰে পুঁজিপতি ৰাষ্ট্ৰৰ পৃথক কৰে৷
উত্তৰ:
- ৰাষ্ট্ৰৰ মাত্ৰাই উৎপাদন আৰু বিতৰণৰ ওপৰত পূৰ্ণ নিয়ন্ত্ৰণ ৰাখিছিল।
- ব্যক্তিগত সম্পত্তিৰ অধিকাৰ প্ৰায় নাছিল।
- মুনাফাৰ পৰিৱৰ্তে সামগ্ৰিক উৎপাদন আৰু বিতৰণৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হৈছিল।
৭। ভাৰতৰ নিচিনা ছেভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনৰ প্ৰধান ফলাফলবোৰ কি ? (উঃ মাঃ ২০১৩)
উত্তৰ:
- ছোভিয়েট ইউনিয়ন ভংগৰ ফলত আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ বিশ্বৰ একমাত্ৰ শক্তিশালী ৰাষ্ট্ৰত পৰিণত হৈছে।
- সমগ্র বিশ্বত সাম্যবাদী আদর্শই গুৰুত্ব আৰু পূৰ্বৰ মৰ্যদা হেৰুৱাইছে।
- ছোভিয়েট ইউনিয়ন ভংগৰ ফলস্বৰূপে ১৫ খন স্বাধীন ৰাষ্ট্ৰৰ সৃষ্টি হৈছিল।
- ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনৰ ফলত বিশ্বত ক্ষমতাৰ ভাৰসাম্যতাৰ দিশ সলনি হৈছিল ।
- শেষত, ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ ফলস্বৰূপে শীতল যুদ্ধৰ অন্ত পৰে।
৮। আতংকৰ প্ৰতিকাৰ (Shock Therapy) কি? সাম্যবাদৰ পৰা পুঁজিপতিলৈ ৰূপান্তৰিত হোৱাৰ সময়ত এইটো আটাইতকৈ উত্তম উপায় নেকি?
উত্তৰ:
আতংকৰ প্ৰতিকাৰ হৈছে এক আৰ্থ-সামাজিক সংস্কাৰ যাৰ জৰিয়তে ছোভিয়েট ৰাছিয়াৰ পূৰ্বৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহ একেলগে সাম্যবাদৰ পৰা পুঁজিবাদৰ পৰিসৰলৈ সাৰ পৰিবৰ্তন কৰিছিল। এই পদ্ধতি পূৰ্ণ সফল নহ’ল আৰু বহুতো ৰাষ্ট্ৰৰ অৰ্থনীতি সংকটত পৰে।
৯। ‘দ্বিতীয় বিশ্ব (Second World)ৰ পৰিসমাপ্তিৰ পিচত ভাৰতবৰ্ষই ইয়াৰ বৈদেশিক নীতি সলনি কৰি পৰম্পৰাগত বন্ধু ৰাছিয়াৰ পৰিবৰ্তে আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ প্ৰতি মনোযোগ দিয়া উচিত।’এই উক্তিটোৰ সপক্ষে বা বিপক্ষে এখন ৰচনা লিখা ।
উত্তৰ:
এই উক্তিটোৰ সপক্ষে লিখা হৈছে যে একমুখী শক্তিৰ ৰূপত আমেৰিকা যিহেতু আধুনিক ব্যৱসায়িক আৰু সামৰিক সন্মিলনত প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰিছে, ভাৰতৰ উন্নয়নৰ বাবে আমেৰিকাৰ লগত ঘনিষ্ঠতা থাকিব লাগিব। বিপক্ষে এই যুক্তি দিয়া যায় যে ভাৰতৰ ঐতিহাসিক বন্ধুত্ব আৰু সহযোগিতাৰ ভিত্তিত ৰাছিয়াৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতা বজাই ৰখাটো অধিক লাভজনক। দুয়ো দিশৰ গুৰুত্ব পৰ্যালোচনা কৰি ৰচনা কৰা উচিত।
১০। মিখাইল গর্বাচেভে কি কাৰণত ছোভিয়েট ৰাছিয়াত সংস্কাৰমূলক কাৰ্যসূচী আৰম্ভ কৰিছিল? (উঃ মাঃ ২০১২), (উঃ মাঃ ২০১৫) । (উঃ মাঃ ২০১৩,’১৫, ২০১৭)
উত্তৰ:
ছোভিয়েট ৰাছিয়াৰ অৰ্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক প্ৰতিযোগিতাত প্ৰব্ৰজিত হোৱাৰ লগতে শীতল যুদ্ধৰ সময়ৰ সামৰিক খৰচই দেশৰ অৰ্থনীতিত ব্যাপক সমস্যা সৃষ্টি কৰিছিল। তদুপৰি, পশ্চিমা দেশৰ উন্নতিৰ সৈতে সংগতি ৰাখিবৰ বাবে সংস্কাৰ কৰাৰ প্ৰয়োজন হৈছিল।
১৩। ছোভিয়েট ইউনিয়ন কিয় ভংগ হৈছিল? তিনিটা কাৰণ দৰ্শোৱা
উত্তৰ:
- আৰ্থ-সামাজিক অবনতিৰ বাবে ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ অধিকাংশ অংশে স্বাধীনতাৰ দাবী কৰে।
- সাম্যবাদী আদৰ্শৰ ওপৰত সন্দেহৰ সৃষ্টি হৈছিল।
- কূটনৈতিকভাৱে ৰাছিয়াৰ প্ৰভাৱ কমিছিল। or
- মিখাইল গর্বাচেভে গ্ৰহণ কৰা পেৰেষ্ট্ৰাইকা আৰু গ্ৰাছনষ্ট নামৰ সংস্কাৰমূলক কাৰ্যসূচী।
- মধ্য এছিয়াত সৃষ্টি হোৱা জাতীয়তাবাদীসকলৰ মাজত সৃষ্টি হোৱা বিক্ষোভ আৰু ইয়াৰ প্ৰজাতন্ত্ৰবোৰৰ মাজত দেখা দিয়া জাতিগত আৰু ধৰ্মীয় পার্থক্য।
- গর্বাচেভ সংস্কাৰমূলক কাৰ্যসূচীৰ প্ৰতি জনসাধাৰণৰ মাজত সৃষ্টি হোৱা অসন্তুষ্টিও আছিল আন এটা কাৰণ।
১৪। ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পৰা নতুনকৈ উদ্ভৱ হোৱা ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থা সম্পর্কে এটা চমুটোকা লিখা । (উঃ মাঃ ২০১৪)
উত্তৰঃ
- ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ পিছত বহু নতুন ৰাষ্ট্ৰ উদ্ভৱিত হয়।
- এই দেশসমূহে অধিকাংশে গণতান্ত্ৰিক মডেল গ্ৰহণ কৰে।
- পূৰ্বৰ ছোভিয়েট ব্যৱস্থাৰ পৰা কেন্দ্ৰভূত শক্তিৰ বিকেন্দ্রীকৰণ দেখা যায়।
- নতুন ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাত বহু-পাৰ্টি ব্যৱস্থা আৰু সংবিধানৰ অধীনত জনগণৰ অধিকাৰ সুৰক্ষা অধিক গুৰুত্ব পোৱা আৰম্ভ কৰে।
- অধিকাংশ দেশত নতুন সংবিধান প্ৰণয়ন কৰা হয় আৰু প্ৰাৰম্ভিক গণতান্ত্ৰিক প্ৰক্ৰিয়া আৰম্ভ হয়।
- বাণিজ্যিক আৰু পৰিৱর্তনশীল অর্থনীতিৰ মডেল গ্ৰহণ কৰি পশ্চিমা দেশৰ লগত বাণিজ্যিক আৰু কূটনৈতিক সম্পর্ক বঢ়োৱা হয়।
- এই ৰাষ্ট্ৰসমূহত স্বাধীনতা আৰু পৰস্পৰ সহযোগিতাৰ প্ৰচেষ্টা গ্ৰহণ কৰা হয়।
- ৰাষ্ট্ৰীয় স্থিতিশীলতা বজাই ৰাখিবলৈ বিভিন্ন দিশৰ পৰা চেষ্ঠা কৰা হয়।
১৫। ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ খণ্ডিতকৰণৰ দুটা কাৰণ লিখা (উঃ মাঃ ২০১৮)
উত্তৰ:
- আৰ্থিক কষ্টৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মাজত স্বায়ত্ব শাসনৰ প্ৰয়োজন বৃদ্ধি পায়।
- সাম্যবাদৰ আদৰ্শৰ ওপৰত শীতল যুদ্ধৰ প্ৰভাৱত কম ধাৰণা প্ৰকাশ পায়।
১৬। ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ খণ্ডিতকৰণৰ পৰিণতিসমূহ আলোচনা কৰা (উঃ মাঃ ২০১৮)
উত্তৰ:
- বিশ্বৰ শক্তি সঙ্কলনৰ পৰিবৰ্তন: ছোভিয়েট ইউনিয়ন ভাঙি পৰাৰ ফলত একমুখী শক্তিৰূপে আমেৰিকাৰ আধিপত্য বৃদ্ধি পায়, আৰু বিশ্বব্যাপী শক্তি সঙ্কলনৰ ভাৰসাম্য ৰাষ্ট্ৰসংঘ আৰু আন পশ্চিমা শক্তিসমূহৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হয়।
- আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংকট বৃদ্ধি: ছোভিয়েট ৰাছিয়াৰ অধীনৰ পূৰ্বৰ দেশসমূহৰ মাজত স্বাধীনতা আৰু সীমাৰ ওপৰত বিবাদ দেখা যায়, বিশেষকৈ ককেচাছ আৰু মধ্য এচিয়াৰ অঞ্চলত সংঘাত বৃদ্ধি পায়।
- নতুন স্বাধীন ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ উদ্ভৱ: ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙনিৰ পিছত কিছুমান নতুন স্বাধীন ৰাষ্ট্ৰ, যেনে ইউক্ৰেইন, লাটভিয়া, এষ্টোনিয়া, লিথুৱেনিয়া, আৰু কজাখস্তানৰ জন্ম হয়।
- অর্থনৈতিক সংকট: ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ খণ্ডিতকৰণৰ ফলত ৰাছিয়াসহ বিভিন্ন উদ্ভৱিত দেশৰ অৰ্থনীতি অস্থিতিশীল হৈ পৰে। “শ্বক্ থেৰাপি”ৰ ফলত দ্ৰৱ্যমূল্য বৃদ্ধি, বেকাৰ সমস্যা, আৰু জীৱনমানৰ অধোগতি ঘটে।
- গণতান্ত্ৰিক পদ্ধতিৰ বিকাশ: অধিকাংশ উদ্ভৱিত ৰাষ্ট্ৰ গণতান্ত্ৰিক ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰে, যাৰ দ্বাৰা বহু-পাৰ্টি ৰাজনৈতিক প্ৰক্ৰিয়া আৰু স্বতন্ত্ৰ ভোটাধিকাৰ বিৰাজমান হয়।
- পূৰ্বৰ সাম্যবাদী আদৰ্শৰ অৱসান: নতুন দেশবোৰে সাম্যবাদৰ পৰিৱৰ্তে পুঁজিবাদ আৰু মুক্ত অৰ্থনীতিক আদৰ্শৰ ওপৰত ভিত্তি কৰা নতুন নীতি গ্ৰহণ কৰে।
- পশ্চিমা দেশৰ লগত ঘনিষ্ঠতা বৃদ্ধি: উদ্ভৱিত দেশসমূহে আমেৰিকা আৰু ইউৰোপৰ লগত কূটনৈতিক, সামৰিক আৰু বাণিজ্যিক সম্পৰ্ক সজায়, যাৰ ফলত পশ্চিমা দেশৰ শক্তি অধিক সুদৃঢ় হয়।
চমু উত্তৰ দিয়া :
১। দ্বি-মেৰুৰ পৰিসমাপ্তিৰ পিচত ৰাছিয়াত হোৱা বিচ্ছিন্নতাবাদী আলোচনা বিষয়ে চমুকৈ লিখা।
- ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনৰ পিছত দ্বি-মেৰুবাদৰ সমাপ্তি ঘটে।
- এই পৰিস্থিতিত ৰাছিয়াৰ বিভিন্ন অংশত বিচ্ছিন্নতাবাদী আন্দোলন প্ৰসাৰিত হয়।
- বিশেষকৈ ককেচাছ অঞ্চলৰ চেচেনিয়া আৰু দাগেস্তানত স্বাধীনতাৰ দাবীত আন্দোলন আৰম্ভ হয়।
- বিচ্ছিন্নতাবাদৰ বাবে ৰাছিয়াৰ অভ্যন্তৰীণ স্থিতিশীলতা বিঘ্নিত হয়, যাৰ ফলত চৰকাৰে কঠোৰ ব্যৱস্থা লয়।
২। ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনৰ পিচত মধ্য এছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ বিষয়ে চমুকৈ লিখা ।
- ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ ফলত মধ্য এছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহ, যেনে কাজাখস্তান, উজবেকিস্তান, কিৰগিজস্তান, তুৰ্কমেনিস্তান আৰু তাজিকিস্তান স্বাধীন হয়।
- এই নতুন স্বাধীন দেশবোৰে নিজৰ গণতান্ত্ৰিক আৰু অৰ্থনৈতিক ব্যবস্থা বিকাশ কৰাৰ চেষ্টা কৰে।
- পশ্চিমা দেশসমূহৰ লগত কূটনৈতিক আৰু বাণিজ্যিক সম্পৰ্ক বঢ়াই তোলাৰ প্ৰচেষ্টা কৰা হয়।
- তথাপি, এই দেশবোৰৰ ৰাজনীতি আৰু অৰ্থনীতি পূৰ্ণৰূপে স্থিতিশীল হোৱা নাছিল আৰু বহুক্ষেত্ৰত চৰকাৰী শাসনত একপক্ষীয়তা বজাই থাকে।
৩। ভাৰতৰ সৈতে ৰাছিয়াৰ সম্পৰ্কৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰা।
- ভাৰত আৰু ৰাছিয়াৰ মাজত শক্তিশালী আৰু ঐতিহাসিক বন্ধুত্ব আছে।
- ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ সময়ৰ পৰা দুয়ো দেশৰ মাজত সামৰিক, অৰ্থনৈতিক আৰু বাণিজ্যিক সম্পৰ্ক আছে।
- ৰাছিয়াই ভাৰতক প্ৰযুক্তি আৰু প্ৰweৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত সহায় কৰিছে, বিশেষকৈ পৰমাণু শক্তি আৰু অস্ত্ৰ উৎপাদনত।
- ছোভিয়েট পতনৰ পিছতো ভাৰত-ৰাছিয়াৰ বন্ধুত্ব অব্যাহত থাকে আৰু উচ্চ স্তৰত সহযোগিতা চলি থাকে।
৪। ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনৰ পিচত নতুনকৈ স্বাধীন হোৱা ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থাৰ ওপৰত এটা টোকা লিখা।
- ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনৰ পিছত নতুনকৈ গঠিত ৰাষ্ট্ৰসমূহে পুঁজিবাদী মডেল গ্ৰহণ কৰে।
- এই ৰাষ্ট্ৰবোৰৰ অৰ্থনীতি মূলত পশ্চিমা দেশৰ লগত বাণিজ্যিক সম্পৰ্কৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল হয়।
- “শ্বক থেৰাপি”ৰ ফলত অৰ্থনৈতিক সংকটৰ সৃষ্টি হয়, যাৰ বাবে মূল্যবৃদ্ধি আৰু দৰিদ্ৰতা বৃদ্ধি পায়।
- এই দেশবোৰত পুঁজিবাদৰ প্ৰভাব বৃদ্ধি পাই যদিও বহুক্ষেত্ৰত বিত্তীয় স্থিতিশীলতা আনি নিয়ন্ত্ৰণ কৰা কঠিন হৈ পৰে।
৫। ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনৰ পিচত নতুনকৈ গঠিত হোৱা ৰাষ্ট্ৰসমূহত প্রকৃত গণতান্ত্ৰিক ব্যৱস্থা প্ৰৱৰ্তন হৈছিলনে? তোমাৰ মতামত আগবঢ়োৱা ।
- অধিকাংশ নতুন ৰাষ্ট্ৰই গণতান্ত্ৰিক মডেল অৱলম্বন কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে।
- কিন্তু পূৰ্বৰ একদলীয় চৰকাৰী প্ৰকৃতিৰ বাবে গণতান্ত্ৰিক শাসন ব্যৱস্থা স্থাপনৰ ক্ষেত্ৰত সমস্যাৰ সন্মুখীন হয়।
- কিছুমান ৰাষ্ট্ৰত ৰাষ্ট্ৰপতিৰ শাসন অধিক প্ৰভাৱশালী হয় আৰু গণতান্ত্ৰিক নিৰ্বাচনৰ ফলাফল প্ৰভাৱিত হয়।
- সেয়া হ’লেও, কিছু দেশত গণতান্ত্ৰিক পদ্ধতি সফলভাৱে প্ৰৱৰ্তন কৰি স্থিতিশীল ৰাজনীতিৰ বাবে চেষ্টা অব্যাহত ৰাখে।
৬। ‘দ্বিতীয় বিশ্ব’ (Second World) বুলিলে কি বুজা ? লিখা ।
দ্বিতীয় বিশ্ব বা “Second World” বুলিলে ছোভিয়েট ইউনিয়ন আৰু তাৰ মিত্ৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহক বুজোৱা হয়।
এই শব্দটোৱে চমুকৈ ছোভিয়েট ব্লকক বুজায়, য’ত সাম্যবাদী শাসন আৰু এক কেন্দ্ৰভূত অৰ্থনীতি প্ৰচলিত আছিল।
ছোভিয়েট পতনৰ পিছত এই শব্দৰ প্ৰচলন কমি যায়, কিন্তু ঠাণ্ডা যুদ্ধৰ সময়ছোৱাত ই গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল।
৭। সাম্যবাদী শাসনৰ অন্ত পৰাৰ পাছত ত্ৰাসিক অথবা আতংক প্রতিকাৰ ব্যৱস্থাৰ অৰ্থ কি ? (উঃ মাঃ ২০১২, ২০১৪, ২০২৪)
- সাম্যবাদী শাসনৰ অন্তৰ পৰা পুঁজিবাদী ব্যবস্থালৈ সলনি হোৱাত পূৰ্বৰ ছোভিয়েট দেশসমূহে এক কঠোৰ অথচ দ্ৰুত গতিত পৰিৱর্তন সাধন কৰে, যাক “ত্ৰাসিক প্ৰতিকাৰ” বা “শ্বক থেৰাপি” বোলা হয়।
- এই প্ৰক্ৰিয়াত পুঁজিবাদী অর্থনৈতিক নীতিৰে দেশসমূহৰ অর্থনীতিক উদাৰ, বাচনাত্মক আৰু মুকলি কৰাৰ চেষ্টা কৰা হয়।
- কিন্তু, এই দ্ৰুত পৰিৱর্তনৰ ফলত দেশসমূহৰ লোকসকলৰ জীৱনমানত সমস্যাৰ সৃষ্টি হয় আৰু মূল্যবৃদ্ধি, দৰিদ্ৰতা আৰু বেকাৰত্বৰ সমস্যা বৃদ্ধি পায়।
- এই প্ৰতিকাৰ ব্যৱস্থাৰ ফলত দেশসমূহৰ বিত্তীয় অবনতি ঘটিছিল, কিন্তু ই সাম্যবাদী অৰ্থনীতিৰ পৰাই পুঁজিবাদী গঠনলৈ স্থানান্তৰিত কৰাৰ উদ্দেশ্য আগবঢ়াইছিল।
৮। ছোভিয়েট ইউনিয়ন খণ্ডিতকৰণৰ দুটা কাৰণ লিখা । (উঃ মাঃ ২০১৩) (উঃ মাঃ ২০২০)
- অর্থনৈতিক সংকট: ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ সময়ত কেন্দ্ৰভূত অৰ্থনৈতিক পৰিকল্পনা আৰু উৎপাদনৰ অভাৱত দেশত অর্থনৈতিক অৱনতি দেখা গৈছিল। লোকসকলৰ জীৱনমান তললৈ গৈছিল, যাৰ ফলত লোকসকলে শাসকৰ ওপৰত সন্তুষ্টি হেৰুৱাইছিল।
- গণতান্ত্ৰিক চেতনা বৃদ্ধি: ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ অধীনৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহত ধীৰে ধীৰে গণতান্ত্ৰিক চেতনা বৃদ্ধি পায়। স্বাধীনতাৰ মনোবৃত্তি বৃদ্ধি পোৱাৰ লগতে জাতীয়তাবাদী ভাবনাৰ উত্থান ঘটে, যাৰ ফলত দেশৰ বিভিন্ন অংশ বিচ্ছিন্ন হোৱাৰ প্ৰৱণতা দেখা যায়।
অতি চমু প্ৰশ্নৰ উত্তৰ :
১। দ্বি-মেৰৰ পৰিসমাপ্তিৰ পিছত স্বাধীন হোৱা ৰাছিয়াৰ কোনখন প্রজাতন্ত্রত বিচ্ছিন্নতাবাদী আন্দোলন আৰম্ভ হৈছিল ?
- চেচেনিয়া
২। মধ্য এছিয়াৰ এখন ৰাষ্ট্ৰৰ নাম লিখা।
- কাজাখস্তান
৩। বান্ধান ৰাষ্ট্ৰ এখন প্রজাতন্ত্রৰ নাম উল্লেখ কৰা।
- বুলগেৰিয়া
৫। ছোভিয়েট ইউনিয়ন ভংগ হোৱা বুলি ঘোষণা কৰা এখন ৰাষ্ট্ৰৰ নাম লিখা।
- ৰাছিয়া
৬। ৰাছিয়াই ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পৰা পৃথক হৈ কি অর্থনৈতিক ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰিছিল ?
- পুঁজিবাদী অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থা
৭। সাম্যবাদী শাসনৰ পিচত ৰাছিয়াত গণতান্ত্ৰিক ব্যৱস্থা প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছিলনে ?
- হ’ব
৮। ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনৰ পিছত গঠিত হোৱা ৰাষ্ট্ৰসমূহক উপশম দিয়াৰ বাবে গ্ৰহণ কৰা ব্যৱস্থাটো কি বুলি জনা যায় ?
- শ্বক থেৰাপি (Shock Therapy)
৯। ভাৰতবৰ্ষক ৰাছিয়াই সহায় কৰা এটা বিষয় উল্লেখ কৰা।
- পৰমাণু শক্তি
১০। উজবেকিস্তানৰ ৰাষ্ট্ৰপতিক কিমান বছৰৰ বাবে নিৰ্বাচিত কৰা হয় ?
- ৫ বছৰৰ বাবে
১২। ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনৰ পিছত বিশ্বত শীতল যুদ্ধৰ অৱসান ঘটিছিলনে ?
- হ’ব
১১। মিখাইল গর্বাচেভে কোন চনত ৰাষ্ট্ৰপতি পদৰ পৰা পদত্যাগ কৰিছিল ?
- ১৯৯১ চনত
১৩। কোনখন ৰাষ্ট্ৰৰ পতনক ‘দ্বিতীয় বিশ্ব’ৰ পতন হিচাপে জনা যায় ?
- ছোভিয়েট ইউনিয়ন
১৪। বাৰ্লিন প্রাচীৰ কোন চনত ভাঙোন হৈছিল ? (উঃ মাঃ ২০১৩) (উঃ মাঃ ২০১৪)
- ১৯৮৯ চনত
১৫। ছোভিয়েট ইউনিয়নত ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক সংস্কাৰ কোনে আৰম্ভ কৰিছিল ? (উঃ মাঃ ২০১৬)
- মিখাইল গৰ্বাচেভ
অতিৰিক্ত সম্ভাৱ্য প্ৰশ্নাৱলী
অতি চমু উত্তৰৰ আদৰ্শ প্ৰশ্ন ঃ (১ নম্বৰৰ)
১। USSR কেতিয়া গঠন কৰা হৈছিল ?
- ১৯২২ চনত
২। বিশ্ব ৰাজনীতিৰ পৰা দ্বিমেৰুৰ কেতিয়া পৰিসমাপ্তি ঘটিছিল ?
- ১৯৯১ চনত
৩। মিখাইল গর্বাচেভ কোন ?
- মিখাইল গৰ্বাচেভ আছিল ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ শেষ ৰাষ্ট্ৰপতি আৰু সংস্কাৰকাৰী নেতা। তেওঁ গ্লাসনস্ত (গণপূৰ্ণতা) আৰু পেৰেস্ত্ৰইকা (আর্থিক সংস্কাৰ) আৰম্ভ কৰিছিল।
৪। ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ সফলতাকাৰী ৰাষ্ট্ৰ কোন আছিল ?
- ৰাছিয়া
৫। বাক্যটো শুদ্ধ কৰা—
- ষ্টেলিনে ছোভিয়েট ইউনিয়নত সংস্কাৰ আঁচনি আৰম্ভ কৰিছিল।
৬। USSR কোনটো দলে শাসন কৰিছিল ?
- বলছেভিক কমিউনিষ্ট পাৰ্টী
৭। USSR ৰ ভাঙোনৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ কাৰণটো কি আছিল ?
- অর্থনৈতিক সংকট আৰু জাতীয়তাবাদী চেতনা
৮। ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনৰ পাছত একমাত্র শক্তিশালী হিচাপে কোন পৰিণত হৈছিল ?
- আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ
৯। CIS ৰ সম্পূৰ্ণ নামটো কি ?
- Commonwealth of Independent States (স্বাধীন ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ সংঘ)
১০। ছোভিটেয় ইউনিয়নে কোনটো আদৰ্শৰ ওপৰত বিশ্বাস কৰিছিল ?
- সমাজবাদী আদৰ্শ
১১। ৱাৰশ্ব চুক্তি কেতিয়া সম্পাদন কৰা হৈছিল ?
- ১৯৫৫ চনত
১২। দ্বিতীয় বিশ্ব পতন বুলি ক’লে কোনখন দেশৰ পতনক বুজায় ?
- ছোভিয়েট ইউনিয়ন
১৩। কোনখন দেশৰ ভাঙোনৰ লগে লগে শীতল যুদ্ধৰ অন্ত পৰিছিল ?
- ছোভিয়েট ইউনিয়ন
১৪। কোন বছৰত ৰাছিয়াই ৰাষ্ট্ৰসংঘত USSR ৰ আসনখন হস্তশিল কৰিছিল ?
- ১৯৯২ চনত
১৫। ছোভিয়েট ইউনিয়নত কিমানখন স্বায়ত্তশাসিত প্রজাতন্ত্র সংযুক্ত হৈ আছিল ?
- ১৫টা
১৬। বলছেভিক কমিউনিষ্ট পাৰ্টীৰ প্ৰতিষ্ঠাপক কোন আছিল ?
- ভ্লাদিমিৰ লেনিন
১৭। ৰাছিয়াৰ প্ৰথমগৰাকী নিৰ্বাচিত ৰাষ্ট্ৰপতি কোন ?
- বোৰিস ইয়েলৎসিন
১৮। আতংক প্ৰতিকাৰ ব্যৱস্থা মানে কি?
- শ্বক থেৰাপি (Shock Therapy) মানে হৈছে এক দ্ৰুত গতিৰে পুঁজিবাদী অৰ্থনীতিৰ মুকলি নীতি গ্ৰহণ কৰা, যাৰ ফলত অসম্পূর্ণতা আৰু সংকট দেখা দিব পাৰে।
১৯। ছোভিয়েট ইউনিয়ন কেতিয়া শক্তিশালী গোষ্ঠীত পৰিণত হৈছিল ?
- ১৯৪৫ চনত দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পাছত
২০। ছোভিয়েট ইউনিয়নত ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক সংস্কাৰ কোনে আৰম্ভ কৰিছিল ?
- মিখাইল গৰ্বাচেভ
চমু উত্তৰৰ আদৰ্শ প্ৰশ্ন ঃ (২ নম্বৰৰ)
১। দ্বিতীয় বিশ্ব বুলিলে কি বুজায় ?
- দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধ বুলিলে ১৯৩৯-১৯৪৫ চনৰ মাজত সংঘটিত হোৱা এক বৃহৎ যুদ্ধক বুজায়, য’ত মুঠ ৭৩টা দেশ জড়িত আছিল আৰু ই মুলত দুটা শিবিৰত বিভক্ত হৈছিল: একপক্ষত অক্ষ শক্তি (জাৰ্মানি, ইটালী, জাপান) আৰু আনপক্ষত মিত্রশক্তি (যুক্তৰাষ্ট্ৰ, বৃটেইন, চীন, ফ্ৰান্স, ইত্যাদি)।
২। গর্বাচেভে USSR ত আৰম্ভ কৰা দুটা সংস্কাৰ উল্লেখ কৰা ।
- গ্লাসনস্ত (গণপূৰ্ণতা): ছোভিয়েট ৰাজনৈতিক ব্যবস্থা আৰু সমাজৰ ওপৰত অধিক খোলামেলা আৰু মুক্ত আলোচনা আৰম্ভ কৰা।
- পেৰেস্ত্ৰইকা (আর্থিক সংস্কাৰ): অৰ্থনৈতিক পদ্ধতিৰ সংস্কাৰ, পুঁজিবাদী উপাদানৰ অন্তৰ্গত কৰাৰ প্ৰচেষ্টা।
৩। USSR ৰ বিভাজন সম্পর্কীয় ঘোষণা কোনে আৰু কেতিয়া কৰিছিল ?
- মিখাইল গর্বাচেভে ১৯৯১ চনৰ ডিসেম্বৰত USSR ৰ বিভাজন ঘোষণা কৰিছিল।
৪। এখন পুঁজিবাদী ৰাষ্ট্ৰৰ পৰা ছোভিয়েট অর্থনীতিক পৃথক কৰা যিকোনো দুটা বৈশিষ্ট্য উল্লেখ কৰা।
- কেন্দ্রীকৃত অৰ্থনীতি: সমূহ উৎপাদন আৰু বিতৰণৰ সিদ্ধান্ত চৰকাৰে লয়।
- মুক্ত বজাৰ ব্যৱস্থা নথকা: বেচা-কিনা আৰু উৎপাদন বাণিজ্যিক চাহিদাৰ পৰা স্বাধীন থাকে।
৫। ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনৰ পাছত সৃষ্টি হোৱা দুখন স্বাধীন ৰাষ্ট্ৰৰ নাম লিখা ?
- ইউক্রেইন আৰু বেলাৰাছ
৬। কমিউনিষ্ট ৰাজত্বৰ পৰৱৰ্তী কালৰ শ্বক থেৰাপীয়ে কি বুজায় ?
- শ্বক থেৰাপী মানে হৈছে একদম তীব্ৰ আৰু একেবাৰে মুক্ত পুঁজিবাদী অর্থনীতিৰ সংস্কাৰ, যাৰ ফলত এক সৰল পৰিসৰে পুঁজিবাদী ব্যবস্থা ৰূপায়িত কৰা।
৭। ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনৰ পাছত বিশ্ব ৰাজনীতিত ক্ষমতাৰ সম্পৰ্কৰ কেনেদৰে পৰিৱৰ্তন হৈছিল ?
- বিশ্ব ৰাজনীতিৰ পৰা দ্বিমেৰুৰ পৰিসমাপ্তি হৈছিল, আৰু আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ একমাত্র শক্তিশালী দেশ হিচাপে পৰিগণিত হ’ব ধৰিছিল।
৮। ছোভিয়েটৰ বিভাজনে কিদৰে শীতল যুদ্ধৰ বিবাদৰ অন্ত পেলাইছিল ?
- ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনৰ পাছত, শীতল যুদ্ধৰ দুই বৃহৎ শক্তি (যুক্তৰাষ্ট্ৰ আৰু ছোভিয়েট ইউনিয়ন)ৰ মধ্যে পৰস্পৰবাদিতা শেষ হৈছিল, যাৰ ফলত শীতল যুদ্ধৰ পৰিসমাপ্তি হৈছিল।
৯। ইতিহাসৰ বৃহৎ আৱৰ্জনা বিক্ৰীটো কি আছিল ?
- ইতিহাসৰ বৃহৎ আৱৰ্জনা বিক্ৰীটো বুলিবলৈ অৰ্থ হৈছে, ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ ফলত দীৰ্ঘদিনীয়া এক গঠনমূলক সমাজবাদী আৰু কেন্দ্রীকৃত চৰকাৰী ব্যৱস্থা অতি পৰিসৰে ক্ষতিগ্ৰস্ত হোৱা।
১০। এটাৰ পিছত এটাকৈ কিদৰে কমিউনিষ্ট ৰাজত্বৰ পতন ঘটিছিল ?
- কমিউনিষ্ট ৰাজত্বৰ পতন একে একে বিভিন্ন দেশত পৰিস্থিতি আৰু চৰকাৰী পদ্ধতিৰ ভিতৰত বদল ঘটে, ৰাষ্ট্ৰপতি আৰু ৰাজনৈতিক নেতাসকলৰ নিষ্ক্ৰিয়তা আৰু জনগণৰ অসন্তোষৰ ফলত।
১১। আকস্মিকভাৱে ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনৰ কাৰণবোৰ উল্লেখ কৰা ৷
- গর্বাচেভৰ সংস্কাৰ প্রচেষ্টাৰ ফলত অভ্যন্তৰীণ সংকট, জাতীয়তাবাদী আন্দোলন আৰু বাহ্যিক দবাৱৰ ফলত পতন ঘটিছিল।
১২। ছোভিয়েট ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাৰ দুটা বৈশিষ্ট্য লিখা ।
- কেন্দ্রীকৃত ক্ষমতা: সকলো ৰাজনৈতিক সিদ্ধান্ত এক কেন্দ্ৰত গ্ৰহণ কৰা হৈছিল।
- একপাক্ষিক শাসন: কমিউনিষ্ট পাৰ্টীহে ৰাজনৈতিক শক্তি নিয়ন্ত্ৰণ কৰিছিল।
১৩। আতংক প্ৰতিকাৰ ব্যৱস্থাৰ দুটা নেতিবাচক প্ৰভাৱ উল্লেখ কৰা ?
- জনগণৰ অধিকাৰ হৰণ: সজাগ নাগৰিক সমাজ আৰু সুশাসনৰ অভাৱ।
- নৰাচাৰ্য: অযৌক্তিক আৰু দুৰ্বল ৰাজনৈতিক সংস্কৃতিৰ সৃষ্টিৰ বাবে।
১৪। ‘গ্লচনষ্ট’ৰ অৰ্থ ব্যাখ্যা কৰা ।
- গ্লচনষ্টৰ অৰ্থ হৈছে ছোভিয়েট ইউনিয়নত খোলামেলা আৰু মুক্ত আলোচনা আৰু ব্যক্তিগত অধিকারৰ সন্মান বৃদ্ধি।
১৫। ‘নিচেই ওচৰা-উচৰি’ বুলিলে কি বুজা ?
- ‘নিচেই ওচৰা-উচৰি’ বুলিলে হৈছে সামাজিক-অৰ্থনৈতিক পৰিস্থিতিৰ এক অসম্পূর্ণতা, য’ত উন্নতিৰ অভাৱ থাকে আৰু জনগণৰ পৰিসৰে নিম্নগামী পৰিস্থিতি থাকে।
১৬। ‘বৃহৎ খেল’খন কি?
- ‘বৃহৎ খেল’খন বুলিলে ছোভিয়েট ইউনিয়ন আৰু ইংৰাজী উপনিবেশশাসনৰ মাজত সংঘটিত প্ৰতিকাৰ-কৌশলসমূহক বুজায়।
১৭। বাৰ্লিনৰ দেৱাল কেতিয়া ভঙা হৈছিল ?
- ১৯৮৯ চনত
১৮। শ্বক থেৰাপীৰ ৰাজনৈতিক পৰিণতি নিৰ্ণয় কৰা ।
- শ্বক থেৰাপী ফলস্বৰূপে এক নতুন অর্থনৈতিক ব্যবস্থা গঠন কৰিবলৈ সহায় কৰে, কিন্তু ই ৰাজনৈতিক অনিশ্চয়তা আৰু অসম্পূর্ণতাক জন্ম দিছিল।
চমু উত্তৰৰ আদৰ্শ প্ৰশ্ন : (৪ নম্বৰৰ )
১। দ্বিতীয় বিশ্ব যুদ্ধৰ পিছৰ ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ অৱস্থাৰ বিষয়ে চমুকৈ আলোচনা কৰা
২। ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ জনসাধাৰণ ছোভিয়েট পদ্ধতিত সন্তুষ্ট হোৱা নাছিল কিয়? চাৰিটা কাৰণ দৰ্শোৱা ।
৩। 81 ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনৰ ফলাফলসমূহ ব্যাখ্যা কৰা ৷
৪। ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ ভাঙোনৰ ফলত নতুনকৈ সৃষ্টি হোৱা ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থা সম্পর্কে চমুকৈ লিখা ৷
৫। ভাৰত আৰু ৰাছিয়াৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ প্ৰকৃতি সম্পৰ্কে আলোচনা কৰা
৬। ১৯৭১ চনৰ ৰাছিয়াৰ বিপ্লৱৰ তাৎপৰ্য কি?
৭। গাছেভৰ সংস্কাৰ নীতিৰ বৈশিষ্ট্যবোৰ আলোচনা কৰা ?
৮। শ্বক থেৰাপীৰ পৰিণতিৰ ক্ষেত্ৰসমূহৰ বিশদ তালিকা দিয়া ।
৯। USSR ত সংস্কাৰৰ পাতনি মেলিবলৈ কি কি কাৰকে গর্বাচেভক হেঁচা দিছিল ?
১০। ভাৰতবৰ্ষ আৰু ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ মাজত থকা ৰাজনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক আদৰ্শ সাদৃশ্যবোৰ উল্লেখ কৰা ।
১১। ছোভিয়েট পদ্ধতিৰ বিষয়ে এটা টোকা লিখা ।
১২। গর্বাচেভ সংস্কাৰ নীতি কিয় ব্যৰ্থ হৈছিল ?
১৩। সাম্যবাদী দেশসমূহৰ সৈতে ভাৰতবৰ্ষৰ সম্পৰ্ক চমুকৈ আলোচনা কৰা ?
১৪। ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ পতনে কেনেদৰে বিভিন্ন নতুন ৰাষ্ট্ৰৰ সৃষ্টিত অৰিহণা যোগাইছিল ?
দীঘলীয়া উত্তৰ আৰ্হিৰ প্ৰশ্ন ঃ (৬ নম্বৰৰ)
১। ছোভিয়েট ইউনিয়নত কিয় ভাঙোনে দেখা দিছিল ?
২। শ্বক থেৰাপী কি? কমিউনিষ্ট ৰাজত্বৰ পিছত শ্বক থেৰাপীৰ পৰিণতিবোৰ কি কি আছিল? সাম্যবাদৰ পৰা পুঁজিবাদলৈ পৰিৱৰ্তনৰ এয়া উত্তম পথ আছিলনে?
৩। ধৰা হ’ল ছোভিয়েট ইউনিয়ন বিভাজিত হোৱা নাই আৰু ১৯৮০ ৰ দশকৰ মাজভাগৰ দৰে পৃথিৱীখন দ্বিবিভক্ত হৈয়ে আছে। যোৱা দুই দশকৰ উন্নয়নত ই কিদৰে প্ৰভাৱ পেলালেহেঁতেন ? তিনিটা অঞ্চল বা ৰাজ্য চিনাক্ত কৰা য’ত তেনেধৰণৰ বিশ্বত উন্নয়ন হয়তো নহ’লহেঁতেন।
৪। ভাৰত আৰু ৰাছিয়াৰ মাজৰ সম্পৰ্ক ব্যাখ্যা কৰা । ই ব্যাখ্যা কৰা।
৫ । ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ অৰ্থনৈতিক ব্যৱস্থাৰ বৈশিষ্ট্যবোৰ উল্লেখ কৰা যিবোৰ আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ অৰ্থনীতিৰ পৰা পৃথক ?
৬। ছোভিয়েট ব্যৱস্থাৰ আসোঁৱাহবোৰ উল্লেখ কৰা
৭। ভাৰতৰ দৰে দেশসমূহৰ বাবে ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ বিভাজনৰ প্ৰধান পৰিণতিবোৰ কি কি?
৮। ছোভিয়েট ইউনিয়ন খণ্ডিতকৰণৰ পৰিণতিসমূহ আলোচনা কৰা । (উঃ মাঃ ২০২০)